Sanal asistan, akıllı olma özelliğine sahip teknolojik aletlerde genellikle internet üzerinden kullanılan ve ses komutlarını doğal dil anlama, doğal dil işleme ve makine öğrenimini yoluyla işleyerek istek ve ihtiyaçlara cevap veren gelişmiş bir yazılım sistemidir. “Dijital asistan” olarak da bilinen sanal asistan, kendisine yöneltilen görevleri yerine getirirken yapay zeka teknolojisini kullanır. Bu yönüyle “Yapay zeka asistanı” olarak da adlandırılır.
Teknolojik cihazlar insanların günlük yaşamlarına daha fazla girdikçe, bu cihazları kullanmak için çeşitli kolaylıklar da beraberinde gelmeye devam ediyor. Teknik yeniliklere ek olarak her bir akıllı cihaz, gelişmiş yapay zeka donanımı sayesinde kullanıcısının bilgilerini toplayıp birleştirerek yeni veri modelleri oluşturur ve veriler çoğaldıkça hafızaya ekleyerek her defasında bunları elindeki veri kalıbını iyileştirmek için kullanır. İnternet aramalarında geçen konum, finansal düzenlemeler, satın almalar, rezervasyonlar, algoritmalar toplanarak veri modelleri oluşturulur.
Sanal asistan, kendisine verilen görevi yerine getirirken oluşturduğu bu modellemeleri temele alarak yeni veriler üretir. Size en sevdiğiniz müziklerin listesini hazırlayıp çalarken bir yandan da daha az yoğun olduğunuz günlerde size sevdiğiniz restorandan yer ayırtabilir. Sanal asistan bir yönüyle geçmiş aramalarınızdan hareketle gelecek hareketinizi “tahmin etmeye” dayalı bir sohbet gerçekleştirmenizi sağlayan akıllı yardımcınızdır.
Tahmine dayalı sohbet özelliği göz önünde bulundurulduğunda sanal asistanlar, zaman zaman sohbet robotu “chatbot” ile karıştırılabilir. Ancak chatbot, tek bir görevi yerine getirmek için etkileşim kurulan ve sözlü ya da yazılı insan konuşmasını simüle edip işleyerek veri sağlayan bilgisayar programıdır. Chatbotların kendisine verilen basit görevleri yerine getirmek için tek bir kaynağa ulaşmaları yeterlidir. Ancak bir sanal asistan, kendisine verilen daha karmaşık görevleri yerine getirmek için çokça veriyi analiz eder ve daha fazla kaynağa ulaşmak zorundadır. Kısaca, her dijital asistan aynı zamanda bir sohbet robotudur, ancak her chatbot bir sanal asistan değildir denebilir.
Tüm sanal asistanlar aynı yeteneklere sahip değildir. Gelişmiş doğal dil anlama özelliği ile sanal asistanlar ona söylenen veya yazılanları ayrıştırarak doğru yanıtlar üretme yeteneği kazanır. Gelişmiş doğal dil anlama – NLU, sanal asistanın karmaşık cümleleri ayrıştırarak anlayabilmesini, çok parçalı istekleri veya soru içindeki parçaları ayırarak doğru verilere ulaşmasını ve doğru bir yanıt vermesini sağlar.
Sanal asistan, geçmiş eylemlerinize dayalı olarak tercihlerinizi anlamak ve öğrenmek için yapay zeka ve gelişmiş makine öğrenme özelliğini kullanır. En sık kullanılan sanal asistanlar aşağıdaki gibi sıralanabilir:
- Apple cihazlarda Siri,
- Android akıllı cihazlarda Google Asistan veya Mycroft,
- Samsung akıllı cihazlarda Bixby,
- Amazon Alexa,
- Microsoft Cortana,
- Amazon Echo ve Google Home akıllı hoparlörler.
Bu dijital asistanlarla etkileşim kurmak için, sanal asistanı harekete geçirecek, daha önceden tanımlanan “Alexa”, “Bilgisayar”, “Hey Cortana”, “Hey Siri” gibi seslenme sözcükleri kullanılır.
Kullanıcısının profiline, geçmiş arama ve bilgilerine, davranışlarına dayalı olarak birçok genel soruyu yanıtlayabilen sanal asistan, bireysel tüketicilerin yanı sıra şirketler tarafından da sıklıkla kullanılır. Bir sanal asistanın yapabileceklerine aşağıdaki örnekler verilebilir:
Bireysel kullanıcılar için;
- Trafik ve yol durumu bilgisi ve yol tarifi,
- Sipariş, rezervasyon ve satın alma işlemleri,
- Akıllı evlerde ısı ve klima denetimi ve kullanımı,
- Yapılacaklar listesi oluşturma, iş takvimi oluşturma ve takip etme,
- Telefon aramaları ve mesajlaşmalar,
- Otobüs ve uçak bileti satın alma ve yolculuk bilgilerini kontrol etme,
- Restoran veya otel tavsiyesi alma,
- Müzik listesi oluşturma, kontrol etme ve çalma,
- Yemek tarifi alma,
- Bankacılık işlemleri,
sanal asistan kullanılarak gerçekleştirilebilecek görevlerdendir.
İşletmeler için ise bir dijital asistan;
- Müşteri iletişim merkezleri sayesinde işveren, çalışan ve müşteriler için ortak bir iletişim noktası sağlayabilir.
- Yeni çalışanların işe alımında kullanılabilir.
- Bilgisayar teknolojileri operasyonlarında, çalışan hizmetlerini otomatikleştirerek bunların erişilebilirliğini artırabilir. Böylece hizmet yönetiminin kolaylaşmasını sağlar.
- Parola sıfırlama ve oluşturma, sistem güncellemeleri, kesinti uyarı ve bilgileri, malzeme siparişi gibi bilgi yönetimlerini otomatikleştirerek her saat kullanılabilmelerini sağlar.
- Satış, pazarlama, insan kaynakları ve müşteri hizmetlerinde, çalışanlara veya müşterilere hedefli önerilerde birden fazla görev içeren sistemlerle bağlantı kurabilir.
- Sermaye yönetimi, kaynak planlaması, sigorta işlemleri, müşteri ilişkileri yönetimi işlemlerinde şirket sistemlerinden gelen bilgileri birleştirerek ortak bir etkileşim akışı oluşturabilir.
Dünyada önemli teknoloji trendlerinden sayılabilecek bir program olan sanal asistan, insan gücü ile gerçekleştirilen birçok iş türünün otomatize edilmesi sayesinde şirketlerin ve kurumların verimliliklerini artırması yönüyle de dikkat çekmektedir. Birçok firmanın sanal asistan geliştirmeye odaklandığı düşünüldüğünde, sanal asistanlar yapay zekanın ekonomik etkileri kapsamında da değerlendirilebilir.